زیارت در روایات

---

زیارت، عملی عبادی است به معنای حضور در پیشگاه پیشوایان دینی یا نزد قبور آنان یا دیدار از مکانی مقدس یا محترم برای اظهار ارادت و احترام و کسب فیض معنوی. زیارت همواره از اعمال پسندیده اسلام بوده و در طول تاریخ، مسلمانان به آن عنایت و اهتمام داشته‌اند. این عمل عبادی، نزد شیعیان جایگاهی ویژه و اثرات معنوی و ثواب بسیاری دارد.

۱ - اهمیت زیارت

---

زیارت و توسل از جمله موضوعاتی است که در قرآن کریم ـ و به ویژه در روایات اسلامی ـ مورد تأکید و تأیید قرار گرفته است.

۲ - نمونه‌هایی از روایات

---

در این باره روایات فراوانی از منابع شیعه وارد شده است که به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:

۲.۱ - حدیثی از امام صادق

قال الصادق (علیه‌السلام): «ان زیارة قبر رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و زیارة قبور الشهداء و زیارة قبر الحسین...»؛ امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: «به‌درستی که زیارت قبر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و قبور شهدا و قبر امام حسین (علیه‌السلام) مساوی با انجام یک حج همراه رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) است».

۲.۲ - حدیثی از امام حسین

قال الامام الحسین (علیه‌السلام) لرسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم): «یا ابتاه ما لمن زارک؟ فقال رسول الله...»؛ امام حسین (علیه‌السلام) به پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) فرمودند: «ای پدر! پاداش کسی که تو را زیارت کند، چیست؟ پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) فرمود: کسی که مرا در حیات یا مماتم زیارت کند یا پدر تو علی (علیه‌السلام) را زیارت کند یا برادرت حسن را زیارت کند یا تو را زیارت کند، بر من لازم است که روز قیامت او را زیارت کنم و او را از گناهانش رها سازم».

۲.۳ - روایتی از زید شحام

عن زید الشحام قال: ‌قلت لابی عبدالله (علیه‌السلام): «ما لمن زار احداً منکم؟ قال کمن زار رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم)»؛ زید شحام می‌گوید: به امام صادق (علیه‌السلام) گفتم: «پاداش کسی که یکی از شما اهل بیت (علیهم‌السّلام) را زیارت کند چیست؟ فرمود: مانند این است که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) را زیارت کرده است».

۲.۴ - روایتی از حرانی

قال الحرّانی: قلت لابی عبدالله (علیه‌السلام): «ما لمن زار الحسین (علیه‌السلام) قال: من اتاه و زاره...»؛ حرّانی می‌گوید به امام صادق (علیه‌السلام) گفتم: «پاداش کسی که امام حسین (علیه‌السلام) را زیارت کند چیست؟ حضرت فرمودند: کسی که امام حسین (علیه‌السلام) را زیارت کند و دو رکعت نماز در آن‌جا بخواند، یک حج قبول‌شده برایش نوشته می‌شود و اگر چهار رکعت نماز در آن‌جا بخواند، یک حج و یک عمره برایش نوشته می‌شود. راوی می‌گوید گفتم: فدایت شوم! آیا هر کسی هر امام واجب الاطاعه‌ای را زیارت کند، این پاداش را دارد. حضرت فرمود: آری هر کسی امام واجب الاطاعه را زیارت کند، ‌ این پاداش را دارد».

۲.۱ - حدیثی از امام صادق

قال الصادق (علیه‌السلام): «من زارنا بعد مماتنا فکانّما زارنا فی حیاتنا»؛ امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: «کسی که ما اهل بیت (علیهم‌السلام) را بعد از درگذشتمان زیارت کند، مثل این است که ما را در حیاتمان زیارت کرده است».

۲.۶ - حدیثی از پیامبر

قال رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم): «من زارنی فی حیاتی و بعد موتی کان فی جواری یوم القیامة؛ پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) فرمودند: «کسی که مرا در حیات و بعد از مرگم زیارت کند، در روز قیامت در جوار و همسایگی من خواهد بود».

۲.۷ - حدیثی دیگر

قال رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم): «من زار علیّاً بعد وفاته فله الجنّة...»؛ پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) فرمودند: «کسی که علی (علیه‌السلام) را بعد از وفاتش زیارت کند، بهشت برای او خواهد بود».

۲.۸ - حدیثی از امام رضا

عن ابی الحسن الرضا (علیه‌السلام) قال: «سالته عن فاطمة بنت موسی بن جعفر (علیه‌السلام)...»؛ راوی می‌گوید از امام رضا (علیه‌السلام) پرسیدم: «کسی که فاطمه دختر امام کاظم (علیه‌السلام) را زیارت نماید، چه ثوابی دارد؟ حضرت فرمودند: کسی که او را زیارت کند، بهشت از آن اوست».

۲.۱ - حدیثی از امام صادق

قال الصادق (علیه‌السلام): «زوروه یعنی قبر الحسین (علیه‌السلام) ولا تجفوه فانه...»؛ امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: «زیارت کنید او را ـ یعنی قبر امام حسین (علیه‌السلام) را و به او جفا نکنید؛ زیرا همانا او سرور شهدا و جوانان بهشت است».

۲.۱۰ - روایتی از ابن منصور

عن حذیفة بن منصور قال: قال ابوعبدالله (علیه‌السلام): «کم حَجَجتَ قُلتُ: تسع عشرة قال...»؛ حذیفة بن منصور می‌گوید: امام صادق (علیه‌السلام) از من پرسیدند: «چند بار حج رفته‌ای؟ عرض کردم: نوزده بار. فرمود: بدان که اگر بیست و یک بار به حج بروی، مانند کسی خواهی بود که یک بار امام حسین (علیه‌السلام) را زیارت نموده است».

۲.۱ - حدیثی از امام صادق

قال الصادق (علیه‌السلام): «زور الحسین و لو کل سنةٍ فانّ کلّ من اتاه عارفاً بحقّه غیر جاهدِ لم یکن...»؛ امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: «امام حسین را زیارت کنید، هر چند که سالی یک بار باشد؛ زیرا هر کس عارف به حق او باشد و زیارتش کند، پاداشی جز بهشت ندارد و از رزق واسعی بهره‌مند می‌شود و خداوند گشایشی در کار او ایجاد می‌کند».

۲.۷ - حدیثی دیگر

قال الصادق (علیه‌السلام): «وکَّلَ الله بقبر الحسین (علیه‌السلام) اربعة آلاف ملکاً شعثاً عنبراً یبکونَهُ...»؛ امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: «خداوند چهار هزار فرشته ژولیده مویِ غبار غم گرفته را موکل قبر امام حسین (علیه‌السلام) کرد که تا روز قیامت برای او گریه می‌کنند. پس کسی که عارف به حق آن حضرت باشد و زیارتش کند، آن ملائکه وی را همراهی می‌کنند تا به مامن و خانه امن برسانند، اگر مریض شود صبح هنگام و شبانگاهان عیادتش می‌کنند و اگر بمیرد تشیع جنازه‌اش می‌کنند و تا روز قیامت برای او استغفار می‌کنند».

۲.۱ - حدیثی از امام صادق

قال الصادق (علیه‌السلام): «یا بشیر! من زار قبر الحسین بن علی (صلوات‌الله‌علیه) عارفاً بحقه کان کمن زار الله فی عرشه»؛ امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: «ای بشیر! کسی که قبر امام حسین (علیه‌السلام) را همراه با معرفت زیارت می‌کند، همانند کسی است که خداوند را در عرش زیارت کرده است».

۲.۸ - حدیثی از امام رضا

قال ابی الحسن الرضا (علیه‌السلام): «انّ لکل امامٍ عهداً فی عنق اولیائه و شیعته و انّ من تمام...»؛ امام علی بن موسی الرضا (علیه‌السلام) فرمودند: «بر گردن شیعیان هر امامی‌ عهد و پیمانی است که کمال وفای به آن عهد، زیارت قبور آن ذوات نورانی (علیهم‌السلام) است. پس کسی که آن‌ها را از روی رغبت و علاقه زیارت کند و به آن‌چه آن ذوات نورانی به آن رغبت دارند تصدیق کند، در روز قیامت شفیعان او خواهند بود».

۲.۶ - حدیثی از پیامبر

قال رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم): «مَن اَتی مکةّ حاجاً و لمَم یَزُرنی الی المدینة جَفَوْتُهُ یومَ القیامة...»؛ پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) فرمودند: «کسی که برای انجام حج به مکه بیاید و مرا در مدینه زیارت نکند در روز قیامت به او جفا می‌کنم و کسی که مرا زیارت کند، شفاعتم برای او واجب می‌شود و کسی که شفاعتم برای او واجب شود، بهشت بر او واجب می‌شود».

۲.۷ - حدیثی دیگر

قال رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم): «مَن زار قبری بعد موتی کان کَمَن‌ هاجَرَ الیَّ فی حیاتی فان لم...»؛ پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) فرمودند: «کسی که بعد از وفاتم مرا زیارت کند، مثل این است که در حیاتم به سوی من هجرت کرده است. پس اگر نتوانستید به زیارت من بیایید، بر من سلام بفرستید که آن به من خواهد رسید».

۲.۱ - حدیثی از امام صادق

قال الصادق (علیه‌السلام): «لو انّ احدکم حجّ دهرة ثم لم یَزُر الحسین بن علی (علیه‌السلام) لکان تارکاً...»؛ امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: «اگر کسی تمام عمرش را حج گذارد، ولی امام حسین (علیه‌السلام) را زیارت نکند، حقی از حقوق رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) را ترک کرده است؛ به خاطر این‌که حق امام حسین فریضه از جانب خداوند است که بر هر مسلمانی واجب است».

۲.۷ - حدیثی دیگر

قال الصادق (علیه‌السلام): «حقٌ علی الغنیِّ اَنْ یاتیَ قبر الحسین بن علی (علیه‌السلام) فی السنة مرَشِ...»؛ امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: «بر غنی و توانگر است که سالی دو بار و بر فقیر است که سالی یک بار به زیارت امام حسین (علیه‌السلام) برود».

۲.۱۹ - حدیثی از رسول خدا

قال رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم): «یا علی... مَن زار قبورکم عَدَلَ ذلک ثواب سبعین حجّةَ بعد...»؛ پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) فرمودند: «ای علی! کسی که قبور شما را زیارت کند، ثواب هفتاد حج بعد از حج واجب برابر آن است و از گناهانش خارج می‌شود تا این‌که از زیارتتان برگردد و مانند روزی که به دنیا آمده است، می‌شود».

۲.۱ - حدیثی از امام صادق

قال الصادق (علیه‌السلام): «مَن زار الحسین لیلةَ النصف من شعبان و لیلةَ الفطر و لیلةَ عرفةٍ...»؛ امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: «کسی که قبر امام حسین (علیه‌السلام) را شب نیمه شعبان و شب عید فطر و شب عرفه در یک سال زیارت کند، خداوند برای او هزار حج قبول شده و هزار عمره‌ قبول شده می‌نویسد و هزار حاجت از حوائج دنیا و آخرت برای او برآورده می‌کند».

۲.۷ - حدیثی دیگر

قال الصادق (علیه‌السلام): «انَّ الحسین قُتِل مکروباً و حقیق علی الله اَن لاتیه مکروب الاّ...»؛ امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: «امام حسین (علیه‌السلام) با سختی و رنج به شهادت رسید و شایسته است که هیچ رنجور و غمگینی به سوی او نرود؛ مگر این‌که خداوند او را شادمان برگرداند».

۲.۲۲ - حدیثی از امام باقر

قال الباقر (علیه‌السلام): «مُرُوا شیعتَنا بزیارة قبر الحسین فانَّ ایتانَه یزیدُ فی الرزق و...»؛ امام باقر (علیه‌السلام) فرمود: «توصیه و امر کنید شیعیان ما را که به زیارت قبر امام حسین (علیه‌السلام) حرکت کنند؛ زیرا زیارت حسین مایه‌ زیادتی در رزق و عمر طولانی و رفع سوء و بدی خواهد بود؛ بلکه به زیارت حسین، رفتن به هر مؤمنی که به امامت او معترف است، یک فریضه است».

۲.۷ - حدیثی دیگر

قال الباقر (علیه‌السلام): «انّ اُمِرَ الناس اَن یاتوا هذه الاحجار فیملوفوا بها ثم یاتونا فَیَخْبرونا...»؛ امام باقر (علیه‌السلام) فرمودند: «اگر مردم به حج و زیارت بیت الله و طواف آن مأمور شدند، برای آن است که این زیارت و حج مقدمه‌ای باشد تا نزد ما اهل‌ بیت (علیهم‌السلام) بیایند و دوستی و ولایت خود را اظهار کنند و کمک و نصرت خود را برای تحقق اهداف امامت عرضه بدارند».

۲.۱ - حدیثی از امام صادق

قال الصادق (علیه‌السلام): «مَن زار الحسین، مُحتَسباً لااَثیراً ولا بَطَراً ولا ریاءً و...»؛ مام صادق (علیه‌السلام) فرمود: «کسی که امام حسین (علیه‌السلام) را خالصانه و بدون شائبه زیارت کند و از انگیزه‌ها تعدی و طغیان یا ریا و سمعه مبرا باشد، همه‌ گناهان او شسته می‌شود؛ چنان‌که لباس به وسیله‌ آب شست‌وشو شده و پاک می‌شود».

۲.۷ - حدیثی دیگر

قال الصادق (علیه‌السلام): «زیارة قبر الحسین (علیه‌السلام) تَعدلُ عشرینَ حجّةَ و افضل من...»؛ امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: «زیارت قبر امام حسین (علیه‌السلام) معادل بیست حج و برتر از بیست عمره و حج است».

۲.۱ - حدیثی از امام صادق

قال الصادق (علیه‌السلام): «مَن اَتی قبر الحسین (صلوات‌الله‌علیه) عارفاً بحقّه کتب....»؛ امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: «کسی که به زیارت قبر حسین (علیه‌السلام) برود، در حالی که به حق او معرفت داشته باشد، خداوند، اجر آزادی هزار بنده را به او عطا می‌کند و او همانند کسی است که گویی هزار بار آماده و پا در رکاب در راه خدا جهاد می‌کند».

۲.۷ - حدیثی دیگر

قال الصادق (علیه‌السلام): «... یا طوسی مَن زار قبر ابی‌عبدالله الحسین بن علی و هو یعلم انّه...»؛ «ای شخص طوسی! کسی که قبر حسین (علیه‌السلام) را زیارت کند، در حالی که می‌داند او امامی‌ است از جانب خداوند عزوجل و اطاعت او واجب است بر بندگان، خداوند گناهان گذشته و آینده‌اش را می‌آمرزد و شفاعت او را در مورد پنجاه انسان گناه‌کار می‌پذیرد و هر حاجتی که در نزد قبر او از خداوند خواسته شود، ‌اجابت می‌گردد».

۲.۶ - حدیثی از پیامبر

قال رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم): «من جائنی زائراً لاتحمله الاّ زیارتی کان حقاً علیَّ ان اکونَ...»؛ پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) فرمودند: «هر کسی به زیارت من بیاید و انگیزه‌ای جز زیارتم نداشته باشد، بر من لازم است که در روز قیامت شفیع او باشم».
بنابراین زیارت در سخنان پیشوایان معصوم (علیه‌السلام) مورد تأکید و سفارش قرار گرفته است و بر اهمیت و ارزش آن سفارش کرده‌اند.

۳ - پانویس

---